ÇORUM ÇIPLAĞI HAKKINDA

Çorum çıplakları adından da anlaşılacağı üzere Türkiye’nin Çorum iline has bir güvercin ırkıdır. Bahse konu olan güvercinimizin adını memleketin dört bir yanındaki kuş severler bilmesine rağmen bu kuşu layıkıyla tanımamaktadırlar. Öyle ki paçası olmayan ancak takla atan her kuşa  ‘’Çorum çıplağı’’ demişlerdir.  

Bizim, böyle bir makaleyi yazmamızın nedeni, memleketteki güvercin severlerde yanlış yerleşmiş ‘’Çorum çıplağı’’ anlayışını, doğru bilgilerle değiştirerek çorum çıplağı  ırkının standartlarının oluşmasına katkı sağlamaktır. Böylece bu ırk, güvercin yetiştiriciler nezdinde layık olduğu yere gelecektir. 

Çorum çıplağına neden çıplak denir? 

Paçası olmadığı için, bu ırkımıza çıplak adı verilir sadece Çorum’da ve çevresinde yetiştirildiğinden dolayı olacak; şehir, ismini bu güvercin ırkına da vermiştir. 

Çıplak olarak isimlendirilmesinin nedeni sanırım Anadolu’daki paçalı güvercin besleme alışkanlığının yaygın olmasından kaynaklanmaktadır. Bu yangınlık beraberinde paçasıza karşı paçalılık estetiğini doğurmuş böylece çorum çıplağının ismi kendiliğinden gelmiştir düşüncesindeyiz. 

Çorum güvercini, tüm diğer ırklar gibi kendine has özelliği olan, yetiştiriciler tarafından özenle korunması gereken değerli bir güvercin ırkıdır. 

Yetiştiriciler ve araştırmacılar tarafından ırkın kökeni hakkında sağlıklı bilgiler elimize geldikçe de bu makaleyi güncelleyeceğiz.

Hangi yörelerde yetiştirilir? 

Çorum çıplağı, başta  Çorum ilçeleri, Çorum şehri ve çevresindeki birkaç ilde yetiştirilmektedir. Yozgat bu ırkın özenle yetiştirildiği ikinci şehrimizdir. Memleketin her tarafına, Urfa dahil, İstanbul’a, Erzurum’a, Kocaeli’ye, Ankara’ya, Sivas’a  Çorumlu yetiştiriciler tarafından hediye olarak gönderilmesine rağmen kuş diğer ırkların renk ve görünüm özelliğine mağlup olmuştur. Paçasızlık ve renklerdeki sayıca azlık bir kusur olarak değerlendirilmiş, performans özellikleri ötelenmiş ve Çorum çıplağı gösterişsiz kuşlar (!) safında yerini almıştır. Böylece değerli bir güvercin ırkı dayanaksız estetik tercihlere kurban gitmiştir.

Çorum çıplakları yavrularına iyi bakarlar. Şartlar uygun olduğunda üretilmesi yetiştirilmesi kolay bir ırktır. Hastalanma özellikleri açısından da diğer taklacı ırklar kadar hassas değildir. Hastalık neredeyse bu kuşlara hiç uğramaz. Bundan dolayı yavru ölümleri oldukça azdır.

Çorum çıplaklarında ciddi bir künyeleme yoktur. Bunun yerine ayaklara takılan süs amaçlı porselen, cam, gümüş, plastik  gibi çeşitli malzemelerden yapılma halkalar takılmıştır.

Çorum çıplağının ırk sayımı hakkında yapılmış bir çalışmaya da rastlamadık. Bu çalışmanın en kısa zamanda yapılması dilekleriyle ırkın özelliklerini elimizden geldiğince tanıtmaya  çalışalım. Çaba bizden takdir Allah’tandır.

 

FİZİKİ ÖZELLİKLERİ:

Ağırlık:  300 gr +- 50 gr

Kuyruk üstü yağ bezesi: Çorum çıplağında da kuyruk üstü yağ bezesi bulunur.

Kafa yapısı: Çorum çıplaklarının yuvarlak bir kafası vardır. Irkına göre uzun ve yassı kafa yapısı olanlar da vardır.Bu biçim kafa yapısındaki güvercinlere ÇEKİÇ KAFA denir ve genelde  beyaz çorum çıplaklarında bulunur.

Gaga yapısı: Gaga rengi govalalarda siyahtır. Sütbeyaz ve çillide kemik rengindedir. Gaga orta uzunlukta ince ve narin  yapılıdır. Mardin taklacılarına göre daha küçük ve yuvarlağımsı bir gaga üstü burun eti bulunan Çorum çıplağının burun eti rengi beyazımsı ve hafiften pütürlüdür.

Göz ve çevresi: Göz bilindiği üzere beyaz renk güvercinlerde genellikle siyah olur. Gözü çevreleyen göz kapakları beyaz ve çift kattır. (Çorum’da böyle göz çevresi bulunan kuşa  KAYTENİ GÖZ denir) göz rengi, govalalarda genelde sarı ya da kırmızıdır ancak nadiren ŞEŞ GÖZ dediğimiz çakır gözlü govalalar da bulunmaktadır.  Siyah ve mor govalaların, sütbeyaz çorum çıplağıyla; eşleşmesinden doğan kara kuyruk çillilerin  gözlerinin rengi kırmızı ve beyaz karışık olabilir; bu renk gözlere  AKITMALI GÖZ denir.


mor guvala 

Boyun ve gerdan:   Boyun kısmı, govalada aranan özellikler içerisinde önemli olanıdır. Boyun tüyü mor renkte olmalıdır ve bu renk boyundan itibaren  kursağa kadar uzanmalıdır. Morluğun bittiği yerden itibaren alt kısmında kesme dediğimiz aklık (beyazlık) başlar. Kesme, govalada önemli bir estetik özelliktir. Kesmesiz govalalar da olur ancak estetik olarak kesmeliler daha makbuldür. Mor govalaların gıdık altında veya boynun yan taraflarında nadiren nokta şeklinde ya da küme küme beyazlıklar bulunabilir buna GERDAN veya GÜMÜŞ GERDAN GOVALA denilir. Çorum çıplaklarına kesinlikle göğüste gül bulunmaz. Örneklerine de rastlanmamıştır.

Kanat-kuyruk oranı:  Kanat govalalarda en az 6 beyaz telekle başlar ve 10-11-12 ye kadar çıkar. Makbul olan 8-9-10’dur 11 ve üzeri olanların dirseklerinde beyazlıklar olur ki buna MUSKALILIK denir. Ayrıca 8x8 olursa bunlara 16’lılı derler. Kanat üzerindeki şeritlere Çorum’da  ELİF denir ve bu elifler genellikle kestane-kahverengi olur. Bir de siyah elifli govalalar  vardır. Bunlar da  mor govaladır ancak elif rengi farklıdır. Estetik olarak kestane elifli govalalar revaçtadır. Kanat üzerinde ve boynunda beyazlığı fazla olan govalalara ALAŞAR govala  denir.

Govalada, kuyruk rengi de mor olmalıdır. Göğsü ve kuyruğu koyu renk mor olanlara KARABAŞ KARAKUYRUK denir. Çorum çıplaklarında kuyruk tüyü sayısı  genelde 12’dir nadiren 13’e çıkar ki bunlara pek itibar edilmez. Aynalı kuyruk govalalar da bulunmaktadır. Bu özellikte pek tutulmamakla birlikte gelecekte desen için bu özelliklerin geliştirileceğini düşünüyoruz.

Ayaklar ve bilekler: Çorum çıplaklarının ayak yapıları ince ve narindir. Ayak bileklerinin rengi koyu renk kırmızıdır. Tırnakları beyazdır. Ayaklarında hiç paça bulunmamalıdır.  8 mm genişliğinde künye ayakları için uygundur. Ayaklarında paça olmaması kuşun saflığına  delalettir. Çorum çıplakları paçalı taklacılarla çiftleştirilince ayakları tozluklu -ne paçalı ne paçasız-  kuş çıkar. Çorum’da bu tür kuşlara MIK AYAK veya İNİK  denir (Burada şu konuya temas etmek istiyorum: Çorum dışındaki illerde bazı yetiştiriciler  çorum çıplaklarını başka ırk oyun kuşlarıyla çiftleştirerek kendi kuşlarının oyun performansını artırmayı hedeflemişler ve böylece melez bir ırk ortaya çıkarmışlardır. Bu ırk ne tam paçalı ne de paçasızdır. Paça güvercinlerde İNTERMEDİYER karakterli olduğundan çıkan yavrular da yarı paçalılık özelliği göstermiştir. Çoğu yere de bu kuşları ÇORUM ÇIPLAĞI diye satmışlardır. Bu yüzden Çorum çıplağının adı MARDİN KIRIĞI olarak  yayılmıştır. Çorum çıplağı diğer güvercin  ırkları gibi bir güvercin ırkıdır ve Çorum’da ve çevresinde hala severek besleyeni vardır.)

Genel görünüm: Anadolu’daki diğer taklacı ırklara nazaran minyon tiplidir. Bu yüzden orta boy olarak değerlendirebiliriz. Hareketli, enerjik ve ürkek görünümleri vardır.Bulunduğu yere çabucak adapte olabilirler ve en ufak bir hareketle kolaylıkla havalanıp uçabilirler.

Duruş: Aşağıdaki fotoğraf çorum çıplaklarının ayakta duruşlarını ifade eden net bir çalışmadır.


mor govala

Renk düzeni: Çorum çıplağının temel  rengi üçtür ancak Çorum’daki yetiştiricilerimiz elindeki mor ve siyah govalalar ile sütbeyazları birbirine eşleyerek dördürcü renk olarak ÇİLLİLERİ elde etmişlerdir. Tüm çilliler govalalar ile beyazlardan kırılmıştır. Bunların dışında başka hiçbir renk Çorum çıplağı olarak değerlendirilmez. Memleketimizde, Çorum güvercini tanınmadığından dolayı hangi renk olursa olsun, paçasız -hatta tozluklu- takla atan tüm kuşlara ‘’çorum çıplağı’ denmektedir ki bu yanlış bir kanaattir.

Mor govala: Çorum ırkının renkleri içinde en fazla ilgi görenidir. Bunun nedeni öncelikle bu kuşun renginin diğer renklere göre azlığıdır. Sonra da estetik tercihlerdir. Yoksa renk dışında uçuş özellikleri açısından renkler açısından hiç bir fark yoktur. Bu renk, Çorum’da mor govala adıyla bilinir. Anadolu’da mavi –gök- renge ‘’göğ’’ derler. Bu kelimeyi söyleyiş özellikleri kimi yerde gök, kimi yerde göğ kimi yerde ise goğ şeklindedir. Ala, ela  kelimesi zaten karışık renkler için kullanılan bir kelimedir. Bu söyleyiş farkları ‘’gökela’’ ya da ‘’gökala’’ renginin ‘’guvala’’ ya da ‘’govala’’ söyleyişini doğurmuştur.

Mor govalanın rengi ne kadar koyu renk mor  olursa o kadar makbul olur. Kanatlarının üstünde ve boyun bölgesindeki beyaz renk kümeleri ve beyaz noktalar kusurdur. Mor govalanın karın bölgesinden başlayan beyazlık kuyruk altına  kadar devam eder. Karın bölgesinden başlayan beyazlık kesme şeklinde olmalıdır. Yani  mor renk keskin bir şekilde aniden beyaza geçmelidir. Mor govalada  arka tepelilik özelliği kusur sayılmakla birlikte – şimdilerde kusur sayılan bu özellik gelecekte aranan bir özellik olabilir- az da olsa görülen bir durumdur.  Bu tip mor govalalara,  MOR KEKİLLİ GOVALA  adı verilmektedir.


Mor govala

Siyah govala: Çorum çıplağı ırkının renkleri içinde en fazla ilgi gören ikinci renk siyah govaladır. Siyah govalanın renk dağılımı mor govalanın renk dağılımı gibidir. Sadece bu renk kuşlarda kanat üzerindeki elifler (Kalem) bulunmaz. Govalalarda Karın bölgesinin hemen altından başlayan ve kuyruk altına  kadar devam eden bir beyazlık, yani kesme  siyah govala için de geçerlidir. Kanat teleklerinde en uzun olanından itibaren 6-12 beyaz telek bulunur. Tüm çorum çıplaklarında olduğu gibi en belirgin ırk özelliklerinden biri olan ayaklarında hiç paça olmamalıdır. Mor govala için geçerli olan tüm renk ve tepelilik özellikleri siyah govala için de geçerlidir.


Siyah govala

Sütbeyaz: Sütbeyaz çorum çıplağı,  hem düz kafa hem de arka tepe  olmak üzere iki çeşittir. Adından anlaşılacağı üzere sadece beyaz bir kuştur üzerinde başka hiçbir renk yoktur. Arka tepelilik özelliğinin sadece bu renkte olması kuşun muhtemelen bir dönemde başka kuşlarla kırıldığı düşüncesini aklımıza getiriyor. Bununla beraber Çorum’da son zamanlarda az da olsa tüm renklerde arka tepeli olanları görülmüştür. Yakın bir gelecekte bu özelliğin daha da yaygınlaşacağı fikrine sahip olmakla birlikte biz şimdilik bu özelliğin sütbeyazlarda daha sıklıkla görüldüğünü söyleyebiliriz. Arka tepe özelliği olan sütbeyaz Çorum çıplaklarına KEKİLLİ SÜTBEYAZ denir.

Sütbeyaz Çorum çıplaklarının göz renkleri alacalıdır. Bu renk güneşte daha belirgin olarak fark edilir. Rengindeki salt beyazlık onun maddi değerini diğer renklerine göre biraz düşürür. Ancak bu oyunlu olup olmayacağını etkileyecek bir durum değildir

Çilli: Süt beyaz ve diğer renklerin eşleştirilmesi sonucunda elde edilen renk olduğunu yukarıda ifade etmiştik. Çilli Çorum çıplağı  salt estetik tercihlerden dolayı tercih edilmeyen en talihsiz renktir. Kuşun renginin oyununa etki eden bir yanı yoktur. Ayrıca arka tepelilik özelliği sütbeyazdan sonra çillide de görülebilir. (Hemen yukarıda bahsettiğimiz bu arka tepelilik özelliğinin sütbeyazdan sonra çilli de gözükmesi gelecekte bu kuşlarda arka tepelilik özelliğinin görüleceği sözünün en büyük kanıtıdır. Çünkü çilliler guvalalarla sütbeyazların eşleştirilmeleri sonucunda çıkıyor demiştik. Guvalalarla eşleştirilen arka tepe sütbeyazlar haliyle arka tepe çilli rengini veriyor.) Ön tepelilik tüm ırkın içinde görülmeyen bir özelliktir. Çilli çorum çıplağının gözleri de sütbeyaz rengi gibi alacalıdır.

Çilli çorum çıplaklarının  kanat üstlerinde sırtlarında ve göğüslerinde siyah, gri, mor, kızılımsı lekeler bulunur. Lekeler gelişigüzel dağıtılmıştır. Bu güvercinlerin nadir olarak sadece takma kuyruk olanları da vardır. Vücutları beyaz kuyrukları siyah olan bu çeşitleri “KARAKUYRUK” ya da “KARAKUYRUK ÇİLLİ” gibi isimlerle isimlendirilir.


morgovala

PERFORMANS ÖZELİKLERİ:

Uçarken takla atan ve oyun yapan çorum çıplakları performans kuşlarıdır. Bu özelliklerinden dolayı Çorum’da ve çevresinde severek beslenir. Bu nedenle eldeki damızlıklar özenle korunur.

Çorum çıplaklarının oyun özellikleri tüm renkler için geçerlidir. Renklerin performans açısından ayrıcalığı yoktur. Çorum çıplakları arasında dama- çatıya- oynayanları ya da havada oynayanları vardır. İçlerinden çok iyi oyunlu ve uçuş süreleri açısından uzun uçan kuşlar çıkabilmektedir.

Taklacı performans kuşlarında aranan oyun özellikleri bu kuşlar içinde aranır, oyunsuz olanlar makbul sayılmaz. Uçuş özellikleri bakımından Mardin tipi taklacılara benzeyen çorum çıplaklarına Konya civarında “Çorumlu Mardin” denilmektedir.

Çorum çıplakları yüksek uçarlar, Mardin kuşlarına nazaran geç oyuna girerler, sinede oyunu  severler, özellikle ilk uçurulduklarında iyice yükselirler bazıları havada oyun yaparlar. Oyun sırasında 5-8 adet takla atabilirler. Bazıları ise ilk yükselişten sonra bir süre yüksekte uçar ve yorulunca alçalmaya başlarlar. Alçalmasıyla birlikte yuvasının üzerinde oynarlar.

Çorum çıplakları pırıltıya duyarlı bir güvercin ırkı değildir.

Mardin tipi taklacıların yaşadığı çatıya konma, yere konma vs. sorunlarını çorum çıplakları yaşamaz. Bu özellik çorum çıplağı yetiştiricileri için avantaj bir durumdur çünkü hem balkonda hem yerde hem de çatıda kümesi olanlar için uygun bir ırktır. Irkın özelliğinden dolayı olacak kanatlarına hakimdir. Çorum kuşları yapılarındaki ürkekliğinden olsa gerek kalkarken de sıkıntı yaşamazlar.

Sonsöz:

Çorum güvercini, memleketimizdeki kuş severlerin severek besleyeceği, nadide bir güvercin ırkıdır. Mardin taklacı ırkının performans özelliklerinden dolayı severek, yaygın bir şekilde beslendiği ülkemizde Çorum taklacı güvercininin güzel bir tanıtımıyla daha da yaygınlaşacağı inancımız kuvvetlidir. Bu nedenle Çorum ilindeki tüm yetiştiricileri bu ırkı tanıtmaya, düşüncelerimize katkı yapmaya davet ediyoruz.

TEŞEKKÜR  

Bu makalenin hazırlanmasında; Çorum güvercinin genel özellikleri adlı bölüme yaptığı değerlendirmelerden ve gönderdiği fotoğraflardan dolayı Çorumlu yetiştirici Mustafa Taşkın’a teşekkürleri bir borç bilirim.

Değerli Veteriner hekim Ercan Çatal’ın önerileri ve yol göstericiliği de beni fazlasıyla memnun etmiştir.

Bu ırkı beslememe vesile olan eşim Ayşe Ferahzade’ye ve beni bu ırkla doğrudan  tanıştıran Çorumlu yetiştirici Mobilyacı Mehmet Kankurdan’a da saygılarımı ve sevgilerimi sunarım. Kendisi Çorum güvercinin tüm renklerini bulmamda bana yardımcı olmuş;  ırk hakkında bildiği tüm bilgileri benden esirgememiştir .

Yazan: Ümit Ferahzade