AVİAN CHLAMYDIOSIS

(PSİTTACOSIS,ORNITHOSIS)

Tanımı ,Etken, Bulaşma ve Taşınma:
Klamidiaların (Chlamydia) neden olduğu oldukça bulaşıcı  güvercinlerle beraber diğer kuşlarda ve memelilerde de hastalık yapabilen zoonoz bir hastalıktır. Hastalık etkeni Chlamydia Psittaci’dir.
Klamidealar obligat gram negatif, hücre içi bakterilerdir. Virüsler gibi hücrelere nüfus edebilmekte ve hücreleri yıkımlamaktadırlar.
Klamidialar oldukça virulent (hastalık yapma yeteneği güçlü) olup pek çok kuş türünde, memelilerde ve insanda ölümcül olabilmektedir.
Hastalık etkenleri solunum sistemi akıntılarıyla aksırık- tıksırıkla kümes içinde hızla yayılmaktadır. Hastalık etkenini taşıyan tozun – havanın solunması, bulaşık yemlerin yenilmesi, bulaşık suyun tüketilmesi, yıkanmaları, yavruların gagalarını bir birlerine sürtmesi yada ebeveynlerin beslemesi sırasında bulaşma olur. Gene dışkı, kusmuk (ağız sütü) ve hasta kuşlar vasıtasıyla hem kümes içine hem de kümes dışına bulaşma olmaktadır. Vertikal bulaşma (yumurta vasıtasıyla andan yavruya bulaşma) önemlidir.
Hastalık çoğunlukla havayoluyla sinüslere bulaşmakta oradan göze sıçramakta , solunum sistemine akciğere , hava keselerine yayılmakta hatta iç organlara yayılarak organları yıkımlayarak ölümcül hal alabilmektedir.
Genç kuşlar hastalığa aşırı duyarlıdırlar. Mortalite (ölüm oranı) % 70-80 lere kadar çıkabilmektedir.

ÖNEMLİ NOT: Yaşlı kuşlar sağlıklı gibi görünseler de hiçbir belirti göstermeden hastalığı taşıyor olabilirler bu nokta hem kümesteki bütün kuşlar için hem de yetiştirici için çok büyük risk kaynağıdır.

Hastalığın  Belirtileri (Klinik Bulgular-Semptomlar) ve Seyri:
Evcil kanatlılarda inkübasyon süresi birçok faktöre bağlı olarak 5 gün- 8 hafta gibi değişkenlik göstermektedir. Güvercinlerde enfeksiyonun inkübasyon süresi bilinmemektedir. Hastalık sinüslere, solunum sistemine yerleşir.
Güvercinlerin Karışık olmayan Klamidiyosis’inde klinik bulgular oldukça değişkenlik gösterir. Akut olaylarda adete tıkırtılı soluma, solunum güçlüğü, gelişme geriliği, ishal dikkati çeker. Bazen konjuktivitis (kimi zaman tek gözde beliren kızartı, gözde şişme ve gözyaşı akıntısı), rinitis (burunda akıntı) görülmesidir. Gözyaşı akıntısı önceleri berrak sonraları diğer hastalık etkenlerinin de karışmasıyla bulanıklaşır ve irinleşir. Gözyaşı kanalının şişkinleşmesi, daralması sonucu şişlik görülür ve gözyaşının gözkapaklarından sızar. Bu kızarıklık, şişlik kaşıntılıdır. Güvercin ikide bir kafasını gözünü sallar. Kaşıntıdan dolayı güvercin gözünü kanadına sürter, kanadını sürdüğü yerde tüyler birbirine yapışır. Bu belirgin bir klinik bulgusu sayılabilir.
Hastalık gözkapaklarından ve gözyaşı kanalından konjunktiva ya doğru yayılır, deformasyonlara bağlı bulanıklık ve en son aşamada körlük görülebilir. Hasta hayvanlarda koyu yeşil ishal dikkati çeker. Gelişme geriliği yanında zayıflama dikkat çekicidir.
Hastalığı atlatan hayvanlar ve yaşlılarda her hangi bir belirti izlenmeyebilir veya gelip geçici hafif ishal söz konusudur. Bunlar portör olarak kalırlar. Klamidiosis yönünde portör hayvanlarda Salmonellosis,Trikomoniasis gibi enfeksiyonlar ağır seyreder. 

Özetle klinik bulgular:
*Zayıflama, az yem fazla su tüketme, tüylerde bozulma, titreme, halsizlik gibi genel semptomlar
*Tek taraflı  göz iltihaplanması (konjuktivitis)
*Işığa karşı hassasiyet-Işık refleksi
*Burun akıntısı
*Güç solunum
*Yarı açık gagayla soluma
*Performansta ani düşme
*Kaşıntı
*Tek kanattaki tüylerin yapışması
*Yeşil ishal 

Otopsi Bulguları:

• Hava keselerinde kalınlaşma, bulanıklık, fibrinöz eksudat,
• Peritonal zarlar ve epikardiumda da bulanıklık, kalınlaşma,
• Karaciğer genellikle yumuşak ve soluk renk,
• Dalakta büyüme, yumuşama, koyu renk,
• Kataral enteritis,
• Kloakada normalden fazla urat ,
• Hafif seyirli enfeksiyonlarda lezyonlar hava keseleri veya karaciğerle sınırlıdır.
• Çok şiddetli enfeksiyonlarda lezyon gözlenmez.

Hastalık bazen mantar enfeksiyonu (Aspergillus fumigatus) ile komplike olur. Mantarlar lezyonları çoğunlukla akciğerlerde, hava keselerinde ile akciğerin yüzeyinde görülür.
Klamidiosis çoğunlukla mycoplazma ve/veya E.coli enfeksiyonları ile komplike seyreder.
Yaşlı güvercinler tedavi edilmeden bile bir hafta 10 gün içinde iyileşebilmekte ise de potörlük söz konusudur. Genç kuşlarda  % 70 – 80 oranında ölüme neden olur.
Yumurta içine ulaşan etken kuluçka sırasında yavru ölümüne neden olur. Yumurta dışına bulaşmada ise yavru yumurtadan çıktıktan sonra enfekte olmasına yuvada ölümüne neden olur.
Yavrular yuvada iken bulaşan etkenlerde ise yavru büyüse dahi yuvadan indikten kısa bir süre sonra ölüm görülür.
Gerek transovariyan (yumurta yoluyla, vertikal) bulaşma, gerekse ebebeynleri yavruyu beslemesinden dolayı hastalığın kuluçkalama, çıkım, ve hayatlarının ilk 3 haftaları sırasında görülme sıklığı fazladır.
Hastalık yaşlı kuşlarda gizli seyreder. Bu durumda güvercin uzun süreli bir hastalığa dayanmak zorunda kalırlar. Hastalık etkenlerindeki sürekli artış karaciğerin biriken toksik maddelerden dolayı hasar görmesine neden olur. Bu hasarın sonucu yağlı karaciğer sendromu görülür. Güç solunumdan dolayı kalbe aşırı yük biner ve kalp hasar görür.

Tanı:
Klinik ve otopsi bulguları ile tanı her zaman yanıltıcıdır.Çünkü hastalık E.coli, mycoplasma, salmonella enfeksiyonları, PMV-1, çiçek hastalıkları ile karıştırılabilmekte kimi zamanda bunlarla birlikte seyretmektedir. Kimi zaman Klamidiosis, çiçek olarak değerlendirilmektedir.
Tanının laboratuar yöntemleri ile yapılması zorunludur. 

Tedavi:
Tetracycline bileşikleri

Chlortetracycline:
1 litre içme suyuna 1gr  veya 0.1gr her 1kg canlı ağırlığa.
 400 gramlık posta güvercinine 0.04gr hesabıyla 3-5 gün aralıklarla hastalık semptomları görüldüğü haftalar boyunca tüm kümese !...

Bu ilaçlar kullanıldığı zaman kalsiyum ve diğer mineraller verilmemelidir. İlacı nötralize ederler. 

Diflokxacin:
0.1gr  1 litre içme suyuna yada
0.01gr her 1 kg canlı ağırlığa
3-5 günlük aralıklarla hastalık belirtileri görüldüğü haftalarda 

Doxycycline:
0.1gr 1 litre içme suyuna yada
0.01gr her 1 kg canlı ağırlığa
3-5 gün aralıklarla hastalık süresince veya 8-10 gün aralıklarla

Hastalığın tedavisi sırasında ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.

Ornithosis 4-5 hafta gibi uzun bir tedavi gerektirdiğinden antibiyotik kullanımının bağırsaklardaki yararlı mikroorganizmalarada zarar verdiği unutulmamalı, gerekli probiyotik takviyesi yapılmalıdır.

Koruyucu Tedavi:
Aşı: Şu an için bilinen bir aşı mevcut değildir.
Koruyucu amacıyla  üretim döneminden evvel kümesteki damızlıklar hastalık yönünden araştırılır. Gizli – portör hayvanların varlığında sürünün tamamı ilaçlanır.
Dışarıdangelişigüzel kuş alınmaz, alınan kuşlar hastalıklar yönünden incelenir ve karantinaya alınır. Hastalık tesbiti halinde tedavi uygulanır. Kümeslerin genel durumu iyileştirilir. Her yarıştan önce ve ani performans düşüşlerinde hastalık incelenir.
Hastalıklara karşı kümes sürekli temizlenmelidir.
Uygun dezenfeksiyon yapılmalıdır.

Halk sağlığı açısından önemi:
İnsanlara bulaşan zoonoz bir hastalıktır.Şüphelenilmesi durumunda size en yakın sağlık kurumuna ve tıp doktoruna gidilmesi gerekir.Zoonoz hastalıkların ilgili kurumlara bildirimi zorunludur.

Ercan ÇATAL
Veteriner Hekim